
ลูกสำรองหรือพุงทะลาย ตามภาษาท้องถิ่นของจังหวัดจันทบุรี ซึ่งในสมัยก่อนที่จังหวัดนี้จัดว่าเป็นพื้นที่ที่มีต้นสำรองตามธรรมชาติขึ้นอยู่มาก จนกลายเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัด ต้นสำรองเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดใหญ่ ชอบพื้นที่ที่มีความชื้นสูง และจะออกดอกในช่วงเดือนธันวาคม-มกราคม ลักษณะเด่นของผลสำรองคือ เมื่อผลแก่ผิวจะเหี่ยวลงและมีสีน้ำตาลเข้ม และบริเวณผลจะมีปีกคล้ายใบไม้ติดอยู่มองเผินจะมีลักษณะคล้ายใบของเรือสำเภา ฉะนั้นในส่วนนี้จะเรียกว่า “สำเภา” ซึ่งเป็นจุดเด่นของลูกสำรอง เมื่อผลแก่จัดจนร่วงลงจากต้นปีกที่มีนี้จะทำให้ผลสำรองลอยอยู่ในอากาศได้ระยะหนึ่งและนี่จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้ต้นสำรองมักจะแพร่พันธุ์ขยายได้ และผลลูกสำรองจะมีมากในช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน ของทุกปี
ในส่วนของผลแห้งนี้เองที่มีหลายคนล่วงรู้ความลับที่ซ่อนอยู่ในลูกสำรองว่ามันมีประโยชน์อย่างไร? เพราะที่เปลือกหุ้มเมล็ดชั้นนอกของลูกสำรองจะมีลักษณะเป็นวุ้นเมือกจำนวนมาก ขณะที่ผลสำรองแก่จัดจนแห้ง เมือกเหล่านี้จะฝ่อแห้งจนลีบติดกับเมล็ด แต่เมื่อโดนน้ำเมือกเหล่าจะพองตัวขึ้นมีลักษณะคล้ายวุ้น และเราสามารถกินวุ้นเมือกที่ว่านี้ได้ อีกทั้งมันยังมีประโยชน์มากมาย ไม่มีอันตรายกับร่างกาย และได้มีการพัฒนาการในส่วนนี้มาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อการดูแลสุขภาพ และการควบคุมน้ำหนัก

ก่อนหน้านี้คำถามที่ว่าลูกสำรองมีประโยชน์อย่างไร? ในบทบาทของการเป็นยาสมุนไพรจัดเป็นสมุนไพรที่มีรสฝาด สรรพคุณทางการรักษาเป็นสมุนไพรที่ช่วยในเรื่องลดไข้ แก้ร้อนใน กระหายน้ำ เมื่อดื่มแล้วทำให้รู้สึกเย็นชุ่มชื่น และยังช่วยแก้อาการเจ็บคอ แก้ไอ และขับเสมหะ อีกทั้งยังช่วยแก้โรคตานขโมย โรคซางในเด็ก แก้ท้องเสีย แก้ลมและลมพิษ แต่ในยุคปัจจุบันลูกสำรองได้กลายมาเป็นจุดเด่นของการลดและควบคุมน้ำหนัก โดยการดึงเอาข้อเด่นของเมือกที่ห่อหุ้มเมล็ดสำรองเอาไว้ เมื่อเมือกนี้โดนน้ำจะสามารถดูดน้ำและมีการพองตัวขยายขึ้นหลายเท่า หากนึกภาพไม่ออกอยากแนะนำให้ลองนึกถึงเม็ดแมงลัก หรือบุก และยังเป็นยาช่วยลดความดันที่ได้ผลดีในระดับหนึ่ง
เมื่อวุ้นของลูกสำรองขยายเต็มที่ในท้องของเรา ซึ่งจากข้อมูลในเชิงวิชาการบอกไว้ว่าเมือกของลูกสำรองสามารถดูดซับน้ำได้ถึง 40-45 มิลลิลิตรต่อกรัม และทำให้ลักษณะของเกิดเป็นวุ้นหรือเจล (Gel) ได้โดยไม่ต้องใช้ความร้อน ทำให้ร่างกายของเรารู้สึกอิ่ม ซึ่งช่วยลดความอยากอาหารได้ดี ส่งผลให้น้ำหนักตัวของเราลดลงไปด้วย และข้อดีที่เราได้จากลูกสำรองอีกอย่างคือ การที่มันสามารถดูดน้ำตาลที่เป็นส่วนเกินในร่างกายและพาน้ำตาลเหล่านั้นออกมาพร้อมกับการขับถ่าย นอกจากนี้ด้วยลักษณะของผลที่มีไฟเบอร์สูงจึงเป็นเรื่องธรรมดาที่ลูกสำรองจะมีสรรพคุณในการเป็นยาแก้ท้องผูก โดยมีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ ช่วยกระตุ้นการทำงานในการบีบรัดตัวของลำไส้ใหญ่แถมท้ายมาด้วย
ส่วนข้อมูลทางเภสัชของลูกสำรอง พบว่า ลูกสำรองมีสาร Glucorine , Pentose และสาร Bassorin มีน้ำตาลในกลุ่มโมโนแซกคาไรด์ เช่น Arabinose, Glucose,Galactose, Mannose, Rhamnose และ Xylose มีไฟเบอร์สูง ไขมันต่ำ
ด้วยคุณสมบัติและสรรพคุณทางยาของลูกสำรองที่มีข้อดีมากมาย จึงไม่น่าแปลกใจที่ลูกสำรองจะกลายเป็นเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลายในกลุ่มผู้ที่รักการดูแลสุขภาพและรูปร่าง เพราะเนื้อวุ้นที่ได้จากผลแก่มีเส้นใยอาหารสูง เมื่อรับประทานเข้าไปจะทำให้อิ่มท้องได้นานขึ้น ไม่รู้สึกหิว และช่วยให้รับประทานอาหารอื่นๆได้น้อยลง นอกจากนี้ยังช่วยดูดซับน้ำ น้ำตาล และไขมันได้อย่างดี ช่วยป้องกันการเกิดโรคเบาหวาน ความดัน และไขมันอุดตันได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ยังมีผลกระตุ้นการทำงานของระบบขับถ่าย ทำให้ลำไส้ทำงานได้ดี อุจจาระมีลักษณะนิ่มทำให้ขับถ่ายง่าย ช่วยต้านอนุมูลอิสระและช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน บำรุงตับ ได้อย่างยอดเยี่ยม สิ่งเหล่านี้เป็นการการันตีให้เห็นถึงประโยชน์ของลูกสำรอง ได้อย่างชัดเจนที่สุด