"เมืองเกาะครึ่งร้อย พลอยแดงค่าล้ำ
ระกำแสนหวาน หลังอานหมาดี
ยุทธนาวีเกาะช้าง สุดทางบูรพา"
ประวัติความเป็นมาจังหวัดตราด
จังหวัดตราด ไม่มีหลักฐานปรากฏแน่ชัดว่ามีประวัติความเป็นมาอย่างไร แต่เชื่อว่าคำว่า "ตราด" นี้เพี้ยนมาจากคำว่า "กราด" เป็นชื่อของต้นไม้ชนิดหนึ่งสำหรับใช้ทำไม้กวาดในรัชสมัยกรุงศรีอยุธยา และสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช "ตราด" มีชื่อเดิมเรียกว่า "บ้านบางพระ" มีชัยภูมิสำคัญในการเป็นเมืองหน้าด่านชายทะเลรักษาความมั่นคงและอธิปไตยของประเทศ มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์จนกระทั่งก่อนเสียกรุงศรีอยุธยาในปี พ.ศ. 2310
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงรวบรวมไพร่พลและเรือสำเภาเพื่อนำไปขับไล่เมียนมากอบกู้เอกราชคืนสู่ชาติไทย และ เมื่อปี พ.ศ. 2446 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงทำสนธิสัญญากับชาวฝรั่งเศสเมื่อวันที่ 13 ภุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 (ร.ศ.122) ซึ่งทำให้ไทยจำต้องยกดินแดนจังหวัดตราด และเกาะต่างๆ ตั้งแต่อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี ไปจนถึงเกาะกูด และเมืองปัจจันตคีรีเขต หรือ เกาะกง ให้แก่ฝรั่งเศสเพื่อแลกเปลี่ยนให้ฝรั่งเศสถอนกองทหารไปจากจันทบุรี โดยสัญญาฉบับนี้ได้ให้สัตยาบันต่อกันและมีผลทำให้กองทหารฝรั่งเศสถอนออกไปจากเมืองจันทบุรีตามสัญญา
เมื่อ 12 มกราคม 2447 ต่อมาในวันที่ 23 มีนาคม 2449 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงยอมยกดินแดนพระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณ ให้กับฝรั่งเศสเพื่อแลกเอาเมืองตราดและเกาะต่างๆ กับเมืองด่านซ้ายฝั่งขวาของแม่น้ำโขงคืนมา ชาวตราดจึงได้ถือเอาวันที่ 23 มีนาคมของทุกปี เป็นวันเอกราชของจังหวัดตราดและได้มีการจัดงาน "วันตราดรำลึก" เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงรักษาเมืองตราดไว้ให้คงอยู่บนแผ่นดินไทย